aparaty czynnościowe

Aktywator Andresena-w aparacie tym płyta przylegająca do podniebienia,wyrostków zębodołowych i ścian zębów złączona jest w bloku z płytą dolną przylegająca do językowych ścian zębów i części zębodołowej żuchwy.Połączaenie obu płyt ustalone jest na podstawie pobranego przedtem zgryzu konstrukcyjnego.Ustawia on żuchwę w położeniu przymusowym w stosunku do szczęki.Mięśnie ,dążąć do przywrócenia pozycji spoczynkowej podczas połykania i mimowolnych skurczów,przenoszą na aparat siły,które moga przesuwać zębt i przebudowywać kości.Z masy akrylowej łączącej płyty wychodzi między pierwszym zębem przedtrzonowym a kłem łuk wargowy wykonany z druty 0,8 mm.Zagina się w górę,nad kłem tworzy skierowaną do przodu pętlę i biegnąc po zewnętrznej stronie zębówsiecznych górnych,przechodzi na druga stronę.Elementem służącym do poszerzania aparatu po jego przecięciu pierwotnie była leżąca w odległości 2mm od podniebienia sprężyna Coffina, wykonana z drutu 1,2mm.W przypadku występowania zwężeń elementem rozbudowy przeważnie staje się śruba.W celu uzyskania triad czynnościowych stosuje się płaszczyzny prowadzące.Formuje się je,usuwając masę akrylową od tylnej podniebiennej strony zębów bocznych ,które mają być cofane.jeśli maja byc przesuwane do przodu,mase akrylową usuwa sie od przedniej podniebiennej strony.W celu skracania zębów stosuje się pokrywanie powierzchni żujących lub brzegów siecznych masą akrylową,pozostawiając uwolnione z akrylu pozostałe zęby.Aby uzyskać wydłużenie zębów bocznych,pozostawia się tylko przylegającą część akrylu wzdłuż brzegu dziąsłowego,uwalniając pozostałe części korony.Zaleca się noszenie aparatu w pierwszym tygodniu po kilka godzin dziennie,potem przez całą noc i część dnia.Głównym walorem tego aparatu jest spowodowanie najbardziej fizjologicznej.bo powstałej przez własne mięśnie,przebudowy narządu żucia,niewymagającej na ogół leczenia retencyjnego.niekorzystna jest natomiast potrzeba dobrej współpracy pacjenta oraz trudności w uzyskaniu precyzyjnych ruchów poszczególnych zębów,zwłaszcza prostowaniezębów odwróconych.aparaty te nadają się zwłaszcza do leczenia wad nabytych spowodowanych przez zaburzenia funkcji.Najskuteczniejsze działanie wywierają w okresie intensywnego wzrostu narządu żucia.

Leczenie aktywatorem

Tyłozgryzy-stosowany jest łuk wargowy górny,którego przebieg zalezy od ustawienia zębów siecznych górnych.jeśli plan leczenia przewiduje ich przechylenie,łuk biegnie blisko brzegu siecznego,jesli cofanie-blisko szyjek zębowych.Jeśli zęby sieczne górne sa przechylone,łuk wargowy nie przylega do nich tylko odsuwa wargę górną.Płasdzczyzny wiodące dla zębów bocznych opracowuje się odpowiednio,aby uzyskać prawidlowe zaguzkowanie.Usuwa się masę akrylową spod tylnych ścian niektórych lub wszystkich zębówgórnych bocznych.W zuchwie mase usuwa się z przednich ścian niektórcyh lub wszystkich zębów dolnych bocznych.W leczeniu tyłozgryzu podścielaniem masą szybkopolimeryzujacą pod zęby przednie i cześć zębodołową uzyskuje sie rozbudowę części przedniej żuchwy.Jeśli dotylnej wadzie zgryzu towarzyszy wydłużenie zębów siecznych dolnych,stosuje się czapeczki akrylowe na ich brzegi sieczne.Powstałe w ten sposób skrócenie zębów siecznych dolnych umożliwia uzyskanie prawidłowego nagryzu pionowego.


Przodozgryz-w leczeniu tej grupy wad stosowany jest dolny łuk wargowy,którego położenie zalezy od planowanych zmian w ustawieniu zebów siecznych dolnych.Jeśli mają byc przechylone,łuk biegnie blisko brzegu siecznego,a masę akrylową usuwa sie spod koron tych zębow.Jeśli maja byc cofane,łuk przechodzi blisko szyjek zębowych,a masa akrylowa jest odsunieta i od koron,i od przedniej części zębodołowej żuchwy.Płaszczyzny prowadzące musza byc tak ukierunkowane,aby uzyskać prawidłowe zaguzkowanie.Doprzednią rozbudowę szczęki w obrębie zebów siecznych i kłów uzyskuje się omegami lub podkładaniem masy szybkopolimeryzującej.

Zgryzy otwarte-stosuje się łuk wargowy górny.Masą akrylową pokrywa się powierzchnie żujące zębów dochodzących do płaszczyzny zwarcia,uwalnia sie natomiast odo kontaktu z masą zęby,które do niej nie dochodzą.

Zgryzy głębokie całkowite-stosuje się łuk wargowy górny.Zęby boczne uwalnia sie od kontaktu z masą akrylową,co umożliwia ich wyrastanie.Nad brzegami zębów siecznych dolnych pozostawia sie akrylową czapeczkę,która ma prowadzic do ich skrócenia.

Protruzja dwuszczękowa-Z reguły stosuje się łuk górny i dolny oraz śrubę na podniebieniu,która podczas rozkręcania poszerza łuki.Wady zgryzowe rozpatrywane w stosunku do plaszczyzny strzałkowej,jak zgryzy krzyżowe,przewieszone a także przypadki nadzgryzu,są bardziej podatne na leczenie innymi aparatami.

Otwarte aktywatory Klammta-Pierwszy opisany przez Klammta aparat ,nazywany otartym aktywatorem ,różnił sie od aktywatora Andresena usunięciem masy akrylowej z przedniej części łuków zębowych.Ułatwiało to pacjentowi mówienie,a także w przypadkach konieczności oddychanie przez usta.Późniejsze wersje otartego aktywatora posiadają dwa łuki wargowe z drutu 0,9mm,sięgające do drugich zębów przedtrzonowych,śrubę oraz tzw.łuki protruzyjne,które naciskając na guzki zębów siecznych,mogą je skracać lub przez zmianę miejsca nacisku wysuwać.Luki wargowe zależnie od rodzaju leczonej wady cofają lubprzechylają zęby przednie lub chronią przed naciskiem wargi..następna wersja to elastyczny aktywator.Ma on znacznie mniejsza objętość.Części akrylowe to dwa skrzydełka pokrywające ściany wewnętrzne wyrostka zebodołowego górnego,kawałek części zębodołowej żuchwy i ściany zębów bocznych,zaczynając od kła.Oba skrzydełka polączone są wygiętym w pętlę łukiem podniebiennym otwartym z przodu,wygiętym z drutu 1,2mm.Aparat powyższy jest  najskuteczniejszy w leczeniu wad zgryzu w uzębieniu mieszanym i wczesnym stałym..Modyfikując odpowiednio budowę aparatu ,Klammt stosuje się do leczenia tyłozgryzów z protruzją i retruzją zębów siecznych,zgryzów otwartych  i głebokich,przodozgryzów,zgryzów krzyżowych,a także protruzji dwuszczękowych.W leczeniu wad z grupy tyłozgryzów łuk wargowy górny jest zaktywowany,dolny bierny,może być także zaopatrzony w dwie akrylowe peloty odsuwające wargę dolną.W niektórych przypadkach stosuje się dwa druciane ciernie oparte na powierzchniach żujących zębów trzonowych dolnych.Zapobiegaja one wciskaniu się w dół skrzydeł aparatu.W leczeniu wad z grupy przodozgryzów stosuje się łuk wargowy górny zaopatrzony w dwie peloty odsuwające wargę górna.dolny łuk wargowy ,który naciska na zęby przednie.luki protruzyjne górny wysuwają zęby sieczne.W dolnej części aparatu język odsuwają albo łuki protruzyjne,albo wypustkiakrylowe przylegające do zębów siecznych.W leczeniu zgryzów głębokich najważniejsze zadanie spełniają spręzyny protruzyjne naciskające na gózki zebów siecznych górnych i dolnych.W leczeniu zgryzów otwartych w miejsce czterech sprężyn protruzyjnych stosuje siędwie druciane pętle odsuwające język.Płaszczyzny prowadzące stosuje się tylko przy zębach bocznych kontaktujących z płaszczyznązgryzu.Pozostałe są uwolnioneod styczności z masą akrylową.W leczeniu protruzji dwuszczękowej oba łuki wargowe sa aktywne.Czasem stosowane są górne sprężyny protruzyjne w celu odsunięcia języka.W miejscu dolnych sprężyn protruzyjnych znajduje się pasek masy akrylowej odsunięty od zębów,łączący dolne skrzydła aparatu i powodujący jego usztywnienie.

Bionatory Baltersa

Pierwszym zadaniem aparatu jest wyrównanie zakłoconej dynamiki organizmu określonej przez Baltersa pojeciem ''hipokinetozy''.Działania lecznicze aparatu mają umożliwić  ukierunkowany wzrost szczęk w trzech płaszczyznach przestrzennych.Takie  działanie jest według Baltersa następstwem odpowiedniego ustawienia żuchwy w stosunku do szczęki oraz odsunięcia policzków i języka od zębów zarówno w spoczynku jak i podczas mówienia.Wyróżniamy trzy typy takich aparatów:

 Typ podstawowy-przeznaczony jest do leczenia tyłozgryzów,zwężeń oraz zgryzów krzyżowych.masa akrylowa przylega do dolnego łuku zębowego,części zębodołowej żuchwy oraz do zębów bocznych w szczęce.Zęby przednie górne i podniebienie są odsłonięte.Przez podniebienie przechodzi łuk jezykowy z drutu 1,2 mm, z dużą pętlą otwartą z przodu.Luk ten wychodzi z masy akrylowej w okolicy pierwszych górnych zębów przedtrzonowych.Odpowiednie dogięcie pętli  naciskającej na tylną część języka  ma powodować nawykowe jego obniżenie i wysunięcie..Łuk wargowy wykonany z drutu 0,9 mm przylega  do zębów przednich górnych,,w bokach tworzy pętle sięgające  do pierwszych zębów trzonowych,odsunięte o 4 mm od zębów bocznych.W przypadkach leczenia zwężeń  pętle te pokryte są masą akrylową tworzącą przedsionkowe tarcze policzkowe..Jeśli leczy się zgryz krzyżowy,tarcze przylegają do zębów dolnych,a odsunięte są od górnych.W przypadkach znacznego nacisku warg  stosuje się dodatkowo przedsionkową tarczę wargową.Pełną tarczę ustną stosuje się w nawykowym oddychaniu przez usta.

Bionator zasłonowy-jest drugim typem przeznaczonym do leczenia zgryzów otwartych,różni się od pierwszego stosowanie bocznych  powierzchni nagryzowych,osłoną akrylową odsuniętą od strony podniebiennej zebów siecznych górnych,niższym przebiegiem łuku wargowego,który przechodzi wzdłuż szpary niedogryzowej.Często bywa uzupełniony przedsionkową tarczą wargową.

Bionator odwrotny- jako trzeci typ przeznaczony jest  do leczenia przodozgryzów.Różni się od podstawowego  inny ułożeniem łuku językowego ,którego pętla otwarta jest od tyłu,a końce drutu wnikają w masę akrylową w okolicy pierwszych zębów trzonowych górnych.Pozwala to na skierowanie  nacisku języka  na odsłoniętą przednią część  podniebienia.Łuk wargowy przebiega wzdłuż  zębów przednich dolnych.

Bionatory są także stosowane w okresie  przygotowawczym do późniejszego leczenia pacjenta aparatem stałym. Mogą też odgrywać role aparatu retencyjnego,zapewniającego lepsze przystosowanie czynnościowe jamy ustnej niż zwykłe retainery.

Aparat Wunderera 

Aparat ten jest przeznaczony do leczenia przodożuchwia. Blok aparatu przecięty jest wzdłuż płaszczyzny zgryzu.Linia przecięcia nie powinna przechodzić przez powierzchnie zgryzowe. Płyta górna pokrywa podniebienie i powierzchnie żujące zębów bocznych..Wychodzący z niej łuk wargowy biegnie w pewnej odległości od zębów przednich,odsuwając wargę górną.Płyta dolna przylega do dziąsła od strony językowej,pokrywa powierzchnie żujące zębów bocznych.W przedniej części  masa akrylowa  zachodzi na stronę wargową zębów przednich,tworząc uchwyt  do ich cofania. Śruba Fischera umieszczona jest w przedniej części aparatu.Umocowana z przodu w płycie górnej,z tyłu w wypustce akrylowej wychodzącej z płyty dolnej,powodowała wysuwanie płyty górnej i cofanie dolnej w miarę rozkręcania śruby, Współcześnie aparat ten jest rzadko stosowany .

Aparat Metzeldera

Kolejną modyfikacją aktywatorów jest aparat Metzeldera, Jego charakterystyczną cechą jest odsłonięcie  podniebienia. Z płyty akrylowej wychodzą dwa skrzydełka oparte na zębach bocznych górnych i części dziąsłowej .We wszystkich odmianach tego aparatu śruba jest umieszczana za zębami siecznymi dolnymi. W aparacie do leczenia tyłozgryzu stosowany jest łuk wargowy górny z drutu 0,8 mm. W aparacie do leczenia przodozgryzu stosuje się łuk wargowy dolny,a przedłużone skrzydełka  akrylowe podchodzą pod górne zęby przednie.Zamiast masy akrylowej można do wysuwania zębów siecznych górnych stosować dwie omegi. Aparat ten jest niewielki i dzięki temu jest dobrze adaptowany przez pacjentów.Szczególna przydatność wykazuje w leczeniu tyłozgryzu ze stłoczeniem zębów siecznych dolnych.

Aparat Ostrowskiego

Aparat ten ,będący modyfikacją aktywatora,przeznaczony jest do leczenia zgryzu przewieszonego.Łuk wargowy górny zapobiega wysunięciu przednich zębów szczęki.Z boku wykonana jest pętla z drutu 0,7 mm, naciskająca od strony policzkowej na zęby ustawione w zgryzie przewieszonym .Masa akrylowa musi być od strony podniebiennej usunięta.Za zębami siecznymi dolnymi umieszczona jest śruba.Przecięcie dolnej płyty akrylowej pośrodku i wzdłuż płaszczyzny zgryzu po stronie przewieszonych zębów pozwala na poszerzenie tylko łuku dolnego.W tym samym czasie pętla naciskająca zęby górne doprowadza do stopniowego wyrównania różnic w szerokości łuków zębowych i tym samym do likwidacji zgryzu przewieszonego.Aparat ten pierwotnie stosowany do leczenia jednostronnego zgryzu przewieszonego ,jest również skuteczny w obustronnej jego odmianie..

Aparat Lehmana

Jest to aparat  zbudowany z trzech części:płyty akrylowej górnej ,peloty żuchwowej i dwóch sprężyn łączących te elementy.W wersji pierwotnej płyta górna pokrywa powierzchnie żujące zębów bocznych i brzegi sieczne zębów siecznych oraz ściany przedsionkowe zębów od 1/3 ich wysokości.Elementami utrzymującymi są klamry Adamsa.Łuk wargowy górny pozwala kontrolować pozycję zębów siecznych .Najczęściej po obu bokach płyty na wysokości drugich zębów przedtrzonowych mocuje się rurki do wyciągu zewnątrzustnego .Umiejscowienie śrub oraz linii przecięcia  płyty  zależą od planu leczenia .Pelota dolna pokrywa ściany językowe koron zębów przednich i części zębodołowej żuchwy.Obie części akrylowe połączone są dwiema  sprężynami  wykonanymi z drutu 1.1 lub 1,2 mm.najlepszym okresem do stosowania aparatu jest późne uzębienie mieszane i wczesne stale.Głównymi wskazaniami do stosowania aparatu Lehmana są przypadki klasy  drugiej podgrupy i pierwszej z dużym nagryzem poziomym i pionowym oraz z prawidłowym kształtem dolnego łuku zębowego bez wychylenia zębów siecznych.

Regulatory Funkcji Frankla

Główna masa tych aparatów umieszczona została w przedsionku jamy ustnej.Aparaty te zbudowane są z dwóch tarcz akrylowych  sięgających w pionie od sklepienia dolnego przedsionka ,w poziomie od pierwszego zęba przedtrzonowego do ostatniego zęba trzonowego włącznie.Tarcze te są odsunięte od zębów  i wyrostków zębodołowych przeważnie o 2 mm.Dalsze elementy aparatu to peloty wargowe,łuk podniebienny ,łuk językowy  ,łuki protruzyjne ,klamry na kły  górne ,ciernie druciane na pierwszych  zebach trzonowych  górnych  oraz druty łączące części akrylowe.Wyróżnić można cztery podstawowe typy regulatorów.

-do leczenia zwężeń i tyłozgryzów

-do leczenia tyłozgryzów  z przechyleniem zębów siecznych lub nadzgryzem 

-do leczenia przodozgryzów

-do leczenia zgryzów otwartych lub protruzji  dwuszczękowej 

1)Zbudowany jest z dwóch przedsionkowych tarcz połączonych drutami z dwoma akrylowymi pelotami leżącymi  w przedniej części dolnego sklepienia przedsionka.Łuk podniebienny wyprowadzony jest z tarcz akrylowych po obu stronach przed ścianą przednią pierwszego zęba stałego trzonowego. Pośrodku podniebienia  tworzy małą pętlę otwartą z przodu. Łuk wargowy górny przylega do zębów siecznych ,zagina się przed kłami  do góry,potem w do tyłu,i bez dalszych zagięć zatopiony jest w masie akrylowej.Pętle obejmujące kły wychodzą z tarcz akrylowych, po czym zaginają się na stronę podniebienną ,dogięte są wokół kłów ,przechodząc z przodu na stronę przedsionkową.Ciernie z drutu,wychodzące z tarczy przedsionkowej na powierzchnię żucia pierwszych zębów trzonowych górnych ,chronią przed obrotem do góry tylnej części aparatu.Łuk językowy bierny wychodzi z tarczy przedsionkowej między dolnymi kłami  a zębami przedtrzonowymi , zagina się do tyłu ,tworząc ciasną długą pętlę przylegającą do tkanek miękkich.Dalej biegnie wzdłuż guzków zębów siecznych dolnych.Obie pętle  dolnego łuku zmuszają  pacjenta do trzymania żuchwy w doprzedniej pozycji .Cofanie żuchwy powoduje bolesny ucisk,który na zasadzie odruchu wyzwala ruch wysuwania.

2)różni się od pierwszego typu protruzyjnymi łukami górnymi z drutu 0,6-0,7 mm i zmodyfikowanym przebiegiem klamer obejmujących kły górne tylko od strony przedsionkowej,ponadto łuk podniebienny nie ma pętli ,tylko  lekkie łukowate wygięcie.

3)posiada łuk wargowy,dwie górne peloty wargowe i górne spręzyny protruzyjne oraz klamry wchodzące na powierzchnie żucia ostatnich zębów trzonowych dolnych.

4)posuada łuk górny wargowy i dolne peloty  wargowe,cztery okluzyjne ciernie lub pętelki na pierwszych zębach przedtrzonowych i pierwszych zębach trzonowych górnych .Ich zadaniem jest pionowa stabilizacja aparatu.